شبی با توکا نیستانی اندر احوالاتِ طنز و کاریکاتور، پرسپولیس و استقلال ، محافظه کاری ، چلچراغ ، قضنفر ،مولانا ، لقمان حکیم، کارخانه لامپ سازی ، موسیقی سنتی ، آبگوشت ،پاپ وراک ، کلّه پاچه و هزار چیز دیگر.
جمعه شب گفتگویی داشتم با توکا نیستانی از کارتونیست های بزرگ حال حاضر ایران به صورتِ چت. ساعت 12 شب در یاهو مسنجر قرار مصاحبه ما بود. مصاحبه خوب و لذت بخشی بود برای هر دوی ما و تقریبا تا ساعت 2 بامداد شنبه طول کشید...
آنچه می خوانید ماحصل این گفتگوست:
.اسطرلاب: به عنوان کسی که خیلی وقت است روزنامه و مجلّه می خوانم می توانم به جرئت بگویم که آشنایی من با شما به 6-7 سال پیش بر می گردد.زمانی که من عاشقانه طنز و کاریکاتور می خریدم... و من از آن موقع توکا نیستانی را به عنوان یک کاریکاتورست می شناسم. چرا شما از واژه کارتونیست استفاده می کنید؟
- توکا نیستانی :چون من فکر می کنم که این واژه به واقعیت نزدیک تر است.کاریکاتوریست به کسی اطلاق می شود که طراحی پرتره انجام دهد.
.اصولاً تفاوت کاریکاتور با کارتون در چیست؟لطفاً بیشتر توضیح بدید.
- کارهایی که در روزنامه ها می بینید اکثراً کارتون هستند یا از خانواده کارتون.امّا کاریکاتور فقط به طرّاحی از صورت اطلاق می شود مثل کارهای افشین سبوکی یا بعضی از کارهای نیک آهنگ کوثر.
.آیا هنوز با مجله طنز و کاریکاتور همکاری می کنید؟
- خیر
.از کی ارتباطتون با این مجله قطع شد و اگر مایلید بگید چرا؟چون من خودم شخصاً فکر می کنم سطح کیفی این مجله افت کرده آیا این طور نیست؟- من هیچ وقت افتخار همکاری با طنز و کاریکاتور را نداشتم!شاید شما کیهان کاریکاتور رو با اون اشتباه گرفته باشید؟!...تمام ارتباط من با طنز و کاریکاتور در چند تا مصاحبه، خبر و امثال آن خلاصه می شود.امّا در باره افت کیفی اون با تو موافقم...
.اول اجازه بدبد یک مطلبو روشن کنیم...من در سالگرد مجله طنز و کاریکاتور(چند سال پیش) یادم هست که دو نفر داشتند در حین خوردن کیک سالگرد مجله عکس می انداختند و توکا نیستانی هم به عنوان داور وسط در عکس حضور داشت...!
- خب؟
.خیلی ساده است...شما اونجا چی کار می کردید؟!
- من در اکثر سالگرد های طنز و کاریکاتور حضور داشتم.من دوستِ جواد علیزاده هستم و یک همکار قدیمی...
.پس به طور دائم با طنز و کاریکاتور همکاری نداشتید؟
...Unfortunately- هیچ وقت.
.اما مطلب دیگر...چرا طنز و کاریکاتور افت کرده؟
- چون نسلی که با اون مجله همراه بودند رشد کرده اند و بزرگ شده اند و طبیعتاً مطالبات جدیدی از دنیا دارند.اما مجله نتونسته همراه آنها بزرگ بشه و به همان سبک و سیاق قدیم راهش رو ادامه می ده...
.مگر طنز و کاریکاتور چه سبک و سیاق خاصی داشته و دارد؟
- وقتی طنز و کاریکاتور شروع به انتشار کرد با مطالب ورزشی و مصاحبه های عجیب و غریب با چهره های تلویزیونی و شوخی با با نیوتون و اینشتین ، تازگی هایی داشت.اما بعد از گذشت چند سال هنوز همان سرفصل ها را به صورت کلیشه ای به کار می برد. در حالیکه جذابیتشان را تقریباً از دست داده اند.
.فکر می کنید جواد علیزاده چه تغییری باید ایجاد کند؟اصلاً بحث را به همه چیز تعمیم دهیم...فرض کنید یک مجلّه یا یک سریال تلویزیونی گُل می کند.بعد از یک مدت برای جدا شدن از کلیشه چه راهکاری باید داشت؟توصیه شما به جواد علیزاده چیست؟
- من نمی تونم نسخه بدم اما یک بار به خود جواد هم گفتم که بد نیست روی خصلت های یک مجله موفق مثل چلچراغ مطالعه کند و بفهمد چه چیزهایی توانسته آنرا نزد مخاطبانِ جوانش موفق و پرطرفدار کند.شاید جوانگرایی و پرداختن به مسائل نسل ِ جوان کلید حل این معما باشد!
.برگردیم به بحث فنی کاریکاتور...خسته شدید؟
- نه
.همواره از کاریکاتور های شما خطوط در هم رفته دیده ام.مثل حروف یک کلمه که با کنار هم قرار گرفتن نقش خود را ایفا می کنند؛ خطوط هم در طرّاحی های دستِ آزادِ شما نقش اساسی دارند.این شیوه چقدر در ایران و خارج ایران متداول است؟
- جواب بدم یا هنوز می نویسی؟!!
.جواب بدید
- به اندازه کافی متداول هست!
.آیا سبک کارهای صاف و صوف و تر و تمیزی مثل کارهای مانا نیستانی، کوثر یا افشین سبوکی را می پسندید؟
- البته
.پس لطفا کمی در باره ویژگی های این دو سبک صحبت کنید.
- سبک کارهای هر کسی به روحیات اون آدم بستگی کامل داره.حتماً میان کسانی که به قول شما با یک عالمه خط و هاشور کار می کنند و کسانی طراحی صاف و تر و تمیز دارند تفاوت زیادی دیده می شود.همین طور دنیایی که این آدمها از اون حرف می زنند از صافی شخصیت خودشون و نگاهشون به دنیا عبور می کنه و رنگ از فلسفه و اعتقاداتشون می گیره.در مورد تمام آدمهایی که اسم بردی این نکته وجود داره.
.یک کاریکاتوریست خوب برای پیشرفت و ایده گرفتن چه کارهایی انجام می ده؟طراحی زیاد؟زیاد خواندن؟زیاد نوشتن؟موسیقی گوش کردن؟فیلم دیدن؟پریدن در آب نمک یا خوابیدن در یخچال؟
- همه کارهایی رو که گفتید انجام می دهند.
.کدام بیشتر؟
- نگاه می کنه که یک آدمِ بی نمک چه کار می کنه و تلاش می کنه تا اون کارها رو تکرار نکنه.
.شما نسبتی با لقمان حکیم دارید؟!
- باباش هستم!!
. شما بهش کفتید در مصاحبه با بی بی سی به مردم ادب آموزی از بی ادبان رو یاد بده؟!!
- مامانش بهش گفت!!!
.بسیار خب آقای حکیم…ممکنه بگید چطور ممکنه یک نفر داخل حباب لامپ روی سیم تنگستن تاب بخوره؟
- وقتی حباب لامپ ها رو می سازند یه نفر مراقبه تا کسی اون تو نره.امّا چون معمولاً حقوق این قبیل آدما خیلی کمه و اونا از زیر کار شونه خالی می کنند از این قبیل اتفاق ها می افته!!
. خب… مسیر گفتگو رو عوض کنیم… در حال حاضر مشغول انجام چه کاری هستید؟
- دارم ترتیب راه اندازی سایت شخصی خودم رو می دم و یک سفر به ترکیه در پیش دارم و شاید هم چند ماه دیگه سفری به اروپا داشته باشم.
. در باره جشنواره آیدین دوغان صحبت کنید.این جشنواره از نظر کیفی چه سطحی داره و چطور به عنوان داور این جشنواره انتخاب شدید؟
- سطح این جشنواره به خاطر برخورداری از جایزه های کلان و بهره گیری از داور های مشهور نسبتاً بالاست.من خودم 10 سال پیش در همین جشنواره برنده جایزه شدم و سفری به آنجا داشتم اما نمی دانم چطور به عنوان داور این جشنواره انتخابم کردند.شاید اینترنت بی تاثیر نبوده باشه...
. فعّالیت اینترنتی شما تا چه اندازه است؟
Cagleو Cartoonweb - من و نیک آهنگ کوثر از انگشت شمار کارتونیست هایی هستیم که در دو سایتِ
که سایت های معتبری هستند کار می کنیم.
. یک سوال می پرسم... آیا دوست ندارید گفتگو با دوازده و نصفی کاریکاتوریست که در آخر هفته چاپ می شد را در اینترنت منتشر کنید؟به صورت وبلاگ...دوست ندارید بلاگر باشید؟
... بهش فکر نکرده بودم WOW-
. حالا فکر کنید...
- بد نیست امّا بیشتر دوست داشتم چاپشان کنم... اگر امکان چاپ فراهم نشود شاید این کار رو بکنم.در مورد بلاگر شدن هم باید بگم که در سایتِ خودم یک صفحه به این کار اختصاص داده ام.
. پس آدرس سایتتون رو هم بدید...
اما تا 4-5 روز دیگه راه اندازی می شه.www.touka.net -
. از عکس العمل مانا بعد از چاپ مصاحبه ای که با اردشیر رستمی انجام دادید چه احساسی داشتید؟
- خیلی خندیدم! امّا دوست نداشتم باعث کدورت بشه که خوشبختانه نشد...
. من هم آنقدر خندیدم که اشکم در اومد...امّا اگر مانا داداشتون نبود باز هم خیلی می خندیدید؟!
- آره...چون مطلب بسیار عالی بود و بسیار حرفه ای نوشته شده بود.شاید اگر ابراهیم نبوی هم می خواست بنویسه از این بهتر نمی نوشت.
. یک سوال می خواستم بپرسم ولی منصرف شدم... چون جواب منو دادید.می خواستم بگم آیا به نظر شما فرق ِ قضنفر با اردشیر رستمی و فرق ِ دانیل استیل با مولانا و فرق ِ مانا با توکا نیستانی مانند ِ فرق فیل و مورچه نیست...اما فهمیدم فقط دو مورد اول درسته و کار مانا از توکا هم درست تره!!این طور نیست؟
- هر جور دوست داری برداشت کن!
. من برداشتمو گفتم! می تونم در وبلاگ قرارش بدم؟
- البته...
. می خوام کفتگو رو به بخش های پایانی نزدیک کنم...
u r welcome-
(نامرئی) بودید؟مگه در دسترس بودن چه عیبی داره؟invisible. چرا دیشب در یاهو
- این طوری بهتره. هر شب حوصله همه رو ندارم.
. این یه جور محافظه کاری نیست؟
- شاید
. چه طور یک آدم محافظه کار با قاطعیت تمام میگه ((من استقلالی ام))؟!
- چون محافظه کاری ربطی به راستگو بودن نداره...
. من فکر می کنم ربط داره.خیلی ها این چیزی رو که شما گفتید راضی نمی شوند که بگویند آقا من پرسپولیسی ام یا نه من از بچگی طرفدار استقلال بوده ام... این محافظه کاری نیست؟
- این حماقته!!!
. نمی خواهید با احتیاط تر جواب بدید؟
- برای چی؟
. این موضوع رو من چند وقت پیش در چلچراغ خوندم.هیچ کدام از آدمهایی که امیر مهدی ژوله از اونها سوال کرده بود راضی نشدند که قرمز یا آبی بودن خودشون رو مشخص کنند.نه ورزشی ها و نه غیر ورزشی ها...
- اگر از من می پرسید می گفتم!
. به اعتقاد من شما کار خیلی درستی می کنید.امّا چرا بقیه افراد این کار رو نمی کنند؟
- شاید می خواهند کسی رو با خودشون دشمن نکنند...
. مثلاً اگر محمد اصفهانی بگه من استقلالی ام چه کسی ممکنه با اون دشمن بشه؟
- پرسپولیسی ها! امّا شاید این تصوّر اصفهانی باشه. به نظر من آدمِ عاقل برای این چیز ها نه می ترسه و نه با کسی دشمن می شه.
. چه نوع موسیقی گوش می کنید؟
- رَپ، متال، پاپ، راک.
.چرا موسیقی سنتی نه؟
- اصلاً دوست ندارم.
. چه چیزی باعث به وجود آمدن این ذهنیت در شما شده؟
- از خمودگی، غصّه، آه و ناله و عرفان نفرت دارم!
. یعنی واقعاً شما به جز این ها چیز دیگری در موسیقی سنتی ایران ندیده اید؟خیلی عجیبه...
- نه ندیدم.
. آیا با تجربه کافی این حرفو می زنید؟
- تجربه یعنی چی؟ این موسیقی با روحیه و طرز تفکر من اصلاً سازگار نیست.
. تجربه یعنی اینکه تا حالا چند تا کاست از موسیقی سنتی گوش کرده اید که همچنین چیزی عنوان می کنید؟
- ببین! من 43 سال دارم و بالاجبار زیاد موسیقی سنتی گوش داده ام.
. بسیار خب... ترجیه می دهید وقتی برای غذا خوردن بیرون می روید دیزی بخورید یا پیتزا؟
یا رستوران ژاپنی.علاقه ای به پیتزا ندارم. Food court- می رم
. دیزی چطور؟ آبگوشت با ماست به همراه دوغ عالی و سبزی تازه و نون سنگک و باقی قضایا؟!
- سالی یک بار بد نیست. امّا کلّه پاچه رو ترجیه میدم.
. حس نمی کنید هنگام خوردن دیزی با اون مخلفات یا همون کلّه پاچه شنیدن صدای دل انگیز تنبور و بربط و تار لازمه؟
- نه! سکوت بهترین چیزیه که اون غذای چرب رو فابل تحمّل می کنه!!
. بسیار خب...آخرین سوال.اگر شما احسان شارعی بودید و من توکا نیستانی به عنوان آخرین سوال این گفتگو از توکا چه سوالی می پرسیدی؟
- تو چطور تونستی این قدر خوب باشی؟!
. لطفاً جواب هم بدید...
- با کارم زندگی کردم و از تمام لحظاتش لذت بردم...
.مرسی از اینکه وقتتون رو به من دادید.
- قابلی نداشت.خودم هم لذت بردم.
